Biodiversiteit op een paardenbedrijf

We hebben het vaker over de biodiversiteit op locaties waar paarden gehouden worden. Biodiversiteit is tegenwoordig een belangrijke pijler voor gemeentes als het om het realiseren van projecten gaat en is meer dan een kwestie van ecologische verantwoordelijkheid. Het kan zelfs zakelijke voordelen met zich meebrengen. Daarom in dit artikel alles over de biodiversiteit bij paardenhouders.

Wat is biodiversiteit?

Het woord biodiversiteit vliegt je om de oren, maar wat is het nu precies? Om te beginnen is het een heel breed begrip en omvat het alle soorten planten, dieren en micro-organismen op aarde en daarnaast ook de verschillende ecosystemen. Al deze soorten werken samen in een ecosysteem en zorgen zo voor evenwicht in de natuur. In de natuur zijn zij onderling van elkaar afhankelijk. Denk aan roof- en prooidieren, planten en dieren die van elkaar leven, schimmels en boomwortels onder de grond, en de bestuiving van voedselgewassen door insecten. Deze laatste staat in Nederland zeker onder druk.

Wanneer een ecosysteem divers is, ontstaan er talloze verbindingen. Dit verrijkt en versterkt het ecosysteem, waardoor het beter bestand is tegen veranderingen, zoals klimaatverandering, ziekten en plagen. Als één soort niet goed om kan gaan met een verandering, zijn er andere soorten die zijn plek kunnen innemen zonder dat het hele ecosysteem instort. Stel het je voor als een stapel blokken: het verwijderen van één blokje zal de toren niet laten instorten, maar naarmate er meer blokjes verdwijnen, wordt het risico groter.

Biodiversiteit heeft dagelijkse invloed op ons leven, van wat we eten tot onze mentale gezondheid. Het heeft impact op klimaatverandering en zelfs de wereldeconomie. Kortom, we zijn afhankelijk van biodiversiteit op vele fronten. Heel veel zaken dragen niet bij aan de biodiversiteit zoals de uitstoot van stikstof rondom Natura 2000-gebieden. De planten en organismen die hier leven kunnen dit niet onder omstandigheden met te veel stikstof en zullen daarom uitsterven in dat gebied.

Biodiversiteit bij landschappelijk inpassingsplan

De meeste vergunningsaanvragen die wij doen, zijn voor locaties in het buitengebied. Als je daar iets wilt realiseren moet je vaak iets terugdoen voor het landschap of de natuur. Dus bij bijna elke vergunningsaanvraag of wijziging van het bestemmingsplan is een landschappelijk inpassingsplan nodig. En daarin wordt biodiversiteit steeds belangrijker. Een van de regels die gemeentes daaraan stellen is dat ze in dat plan enkel inheemse beplanting willen zien, dit zijn bomen en planten die van oorsprong uit de regio komen. Dus als jij een Japanse sierkers wilt neerzetten of rododendrons dan heeft dat geen bijdrage aan de biodiversiteit en stemt de gemeente ook niet in met je plan. Vooral de rododendrons willen mensen vaak omdat die weinig onderhoud vragen en weinig inkijk bieden, maar ze zijn geen inheemse soort in Nederland.

Met projecten werk je altijd met een zogenoemde rood-voor-groenregeling. Je gaat iets ‘roods’ (steen) realiseren door bijvoorbeeld stallen te bouwen of een bak aan te leggen en daar moet je iets groens voor terugbrengen. Dat groene moet inheems zijn en is het minimale basisplan voor wat je terug moet geven. Wil jij daarnaast nog die rododendrons, prima. Alleen die verwerk je niet in je plan. Het is sierbeplanting en heeft geen natuurwaarde en dus geen positieve waarde op de biodiversiteit. Daar kunnen gemeentes best ver in gaan. Ik had een klant die heel graag een rij knotwilgen wilde langs de sloot, maar ze woonden in een bosrijk gebied en volgens de gemeente paste deze boomsoort hier niet, waardoor de gemeente het plan niet toestond. Na het vervangen van de knotwilgen voor berkenbomen lukte het vervolgens wel.

Paarden en biodiversiteit

Goed nieuws: een locatie waar paarden worden gehouden kan een bijdrage leveren aan de biodiversiteit in de vorm van weidevegetatie, insecten, vogels en kleine zoogdieren. Zo biedt het kansen voor:

Bodemkwaliteit: paarden kunnen met hun hoeven de bodem losser en luchtiger maken, wat gunstig is voor de bodemorganismen en plantwortels. Een divers landschap stimuleert daarnaast de groei van het gras.
Opname van stikstof: gras neemt enorm veel stikstof op of, om het beter te zeggen, stikstof is de belangrijkste voedingsstof voor gras om te groeien. Op paardenbedrijven met grasland wordt dus behoorlijk wat stikstof geneutraliseerd.
Creatie diverse leefomgevingen: door verschillende elementen toe te passen om de biodiversiteit te verhogen zoals hagen, heggen en houtwallen ontstaat er een leefomgeving voor meer dieren. Denk aan insecten, vogels en kleine zoogdieren. Dit hoeft niet alleen rondom de weilanden, maar hiervoor kan ook het erf zelf uitgelezen kansen bieden voor bijvoorbeeld het ophangen van een vogelkast, aanleggen van bloemenstroken, etc.
Waterbeheer: het aanleggen van poelen en wadi’s zorgt niet alleen voor wateropvang en dat het water geleidelijk de grond kan infiltreren, maar maakt het ook een leefomgeving voor amfibieën, insecten en vogels. Daarnaast kunnen de juiste waterplanten helpen bij de waterzuivering wat gunstig is voor de kwaliteit hiervan.
De uitstraling van je erf: een locatie met veel diversiteit en begroeiing wordt vaak als aantrekkelijk ervaren, zowel door de gemeente als door klanten.
Natuurlijke bestuiving: bloemen en planten trekken bijen en vlinders aan die de bestuiving van de gewassen bevorderen.

Beheren van biodiversiteit

Het beheren van een biodivers bedrijf vraagt soms wel wat extra aandacht. Aandacht die zich uitbetaalt voor jou als paardenhouder. Zo kan overbegrazing of onjuist weidebeheer zowel schadelijk zijn voor de natuur als voor de paarden zelf. Daarnaast kan iets wat niet onderhouden wordt - denk bijvoorbeeld aan bomen of omheiningen - gevaarlijke situaties met zich meebrengen.

Aan de slag met biodiversiteit

Wanneer je aan de slag wilt gaan met de biodiversiteit op jouw locatie is het handig om het bestemmingsplan er eens bij te pakken om te kijken of hier beperkingen in staan in wat je wel of niet mag uitvoeren. Ook is het slim om te controleren of er specifieke (Natuur)wetgeving is die van invloed kan zijn op de biodiversiteit op jouw locatie, zoals bescherming van bepaalde diersoorten. Naast de vele voordelen die we hierboven al hebben genoemd, kan het bezighouden met de biodiversiteit op je erf ook financiële voordelen bieden. Op dit moment zijn er genoeg subsidiemogelijkheden die ervoor zorgen dat jij het mooier en biodiverser maken van je locatie niet alleen hoeft te bekostigen. Check dus goed welke landelijke, provinciale of regionale potjes hiervoor zijn.

Inheemse boomsoorten vaak schadelijk voor paarden

Als je dan aan de slag gaat met biodiversiteit moet je je dus verdiepen in de inheemse soorten in jouw gebied. Hoewel het per locatie kan verschillen, zijn de meeste inheemse boomsoorten een uitdaging voor veel Nederlandse paardenhouders omdat die vaak giftige vruchten of bladeren hebben. Het is dus altijd een kwestie van het vinden van de goede balans en kijken wat haalbaar is. Daarom is altijd overleg met de gemeente nodig. Er loopt bij ons nu een project waarbij zes monumentale eiken worden gekapt die we niet willen terugplaatsen, omdat ze langs een wei staan. In een overleg met de gemeente hebben we uitgelegd waarom we geen eiken willen en gevraagd welke bomen zij acceptabel vinden. Zo komen we samen tot een andere boomsoort.

Inheemse struiken en heesters zijn een lekkere snack voor je paard

Inheemse hagen sluiten daarentegen wel vaak goed aan bij het houden van paarden, daarom adviseren wij nogal eens een ‘snackhaag’ om de biodiversiteit te bevorderen. Dit zijn gemengde, wilde hagen die de paarden zelf onderhouden. Hier zit bijvoorbeeld hazelaar, linde, wilg, rozenbottel, wilde roos en meidoorn tussen. Allemaal eetbaar voor je paard en nog gezond ook! Paardenhouders denken er niet altijd over na, maar er zijn veel plantensoorten die je paard lekker vindt en ook echt goed voor hem zijn. Probeer die daarom altijd in je plan mee te nemen. Bij paardenhouders die bezig zijn met een groepspaddock, paddock paradise of equi habitat zie je dat al vaak gebeuren, maar de traditionelere stallen staan hier nog niet altijd bij stil.

Poel of wadi?

Bij een landschappelijk inpassingsplan vraagt de gemeente ook vaak om een poel of wadi te maken. In een wadi staat niet altijd water en dit dient alleen om het overtollige water op te vangen. In een poel staat wel constant water. De gemeente ziet op het moment van schrijven liever een wadi dan een poel, want ze willen dat jij het water afvoert. Waarom? Onze bodem wordt steeds droger, waardoor de gemeente het water het liefst zo snel mogelijk terug in de bodem wil hebben. Maar ook hierin zien we trends. Toen we vijftien jaar geleden begonnen met het maken van landschappelijke inpassingsplannen – want hiervóór bestond dat niet – tekende iedereen beukenhagen in met als gevolg dat het hele gebied nu vol staat met beukenhagen. Die zijn nu passé en worden vaak niet eens meer goedgekeurd. Tegenwoordig is er een stroming waarin gemeentes graag fruitboomgaarden willen zien. Wat nu een trend lijkt te worden is oeverbeplanting bij sloten, poelen en wadi’s. Slim om hiervan op de hoogte te zijn dus, maar kijk hierbij ook weer goed naar welke planten giftig zijn als de paarden erbij kunnen.

Praktijkvoorbeelden

Om je te inspireren wat je zelf al zou kunnen doen, ook als je geen landschappelijk inpassingsplan nodig hebt voor een project, hebben we een paar praktijkvoorbeelden:

Kruiden en bloemenrijke weides: in traditionele weides staat vaak alleen gras, maar door de weides door te zaaien met verschillende kruiden en bloemen bied je de paarden een gevarieerder dieet aan. Dit levert ook een toename van bijen, vlinders en vogels.
Watersturend maken van de bodem: om te voorkomen dat er in de winter nattigheid en modder ontstaat. In combinatie met een wadi en/of poel om het overtollige water in de bodem te laten filtreren.
Ophangen van uilenkasten: door uilenkasten op te hangen stimuleer je de aanwezigheid van uilen. Nuttige vogels die op een natuurlijke manier zorgen voor een effectieve bestrijding van knaagdieren.

Wil jij ook met biodiversiteit aan de slag of moet je hiermee aan de slag voor landschappelijke inpassing? Neem dan contact met ons op!